‘Aan een ‘einzelgänger’ hebben we niets’

21 december 2016

Binnen defensie is alles gericht op het bouwen en ontwikkelen van teams die onder de meest moeilijke omstandigheden overal ter wereld met elkaar succesvol moeten kunnen optreden. Wij interviewden brigadegeneraal Jan Swillens, commandant van de 43e gemechaniseerde brigade in Havelte en voormalig commandant van het Korps Commandotroepen. Hoe vorm, bouw en ontwikkel je zo’n succesvol team en wat kan het bedrijfsleven daarvan leren?

Defensie versus het bedrijfsleven
Brigadegeneraal Swillens: ‘Als je kijkt naar de verschillen tussen defensie en het bedrijfsleven is op het gebied van vormen van teams en leiderschap tachtig a negentig procent hetzelfde. Je moet een visie hebben, deze visie moet je kunnen communiceren, je moet besluitvaardig kunnen zijn, richting kunnen geven en noem maar op. Toch zijn er bij defensie twee dingen wellicht anders. Het eerste verschil zijn de omstandigheden waarin je je werk moet doen en je team moet performen. Want stel je eens voor: Je bent al vier maanden van huis, het is -20, je slaapt slecht, je eet enkel noodrantsoenen en je staat continue onder druk omdat jouw mensen gewond kunnen raken of kunnen sneuvelen.’

‘Het tweede verschil zijn de gevolgen van de besluiten die je neemt. Teams kunnen geconfronteerd worden met de meest ernstige gevolgen van besluiten, mensen kunnen gewond raken of sneuvelen!. In het bedrijfsleven kan een verkeerd besluit tot gevolg hebben dat aandelenkoers zakt, er verlies wordt gedraaid of in het ergste geval een faillissement volgt. Dit is buitengewoon ernstig, begrijp mij niet verkeerd, maar bij defensie kan het gaan om leven of dood. Als jij met een groep in een vuurgevecht raakt en je teamlid links of rechts verzaakt dan heeft dat echt heel ernstige gevolgen.’

Teams vormen en bouwen
‘Iedereen die in dienst komt, dat kan zijn als soldaat, onderofficier of officier, wordt gescreend of hij in teamverband kan werken. Dit is één van de belangrijkste criteria. Aan een ‘einzelgänger’ hebben we niets. Vorming van de militairen in de basisopleiding is essentieel. Een van onderwerpen die we daar benadrukken is mensen te laten ervaren dat niemand belangrijker is dan het team.

Brigadegeneraal Swillens vervolgt: ‘Voor mijn functie als commandant van de 43e gemechaniseerde brigade in Havelte was ik commandant van het Korps Commandotroepen. Daar probeerde je mensen in de opleiding continue uit de comfortzone te halen en continue te confronteren met dingen die anders gaan dan ze verwacht hadden. Mensen moeten erachter komen dat ze het alleen doorstaan door volledig te vertrouwen op de man of vrouw links en recht van hen.’

‘Het verschilt per persoon wat er toe leidt dat men zich niet meer senang voelt. Bij nummer één is dat de onzekerheid over het programma en wat er gaat gebeuren, bij nummer twee is dat omdat hij te weinig eten krijgt, bij nummer drie is dat omdat hij te weinig slaapt en bij nummer vier is dat omdat hij geen privacy heeft. We proberen mensen te confronteren met deze tekortkomingen en super afhankelijk van elkaar te laten worden, wat uiteindelijk geresulteerd in een goed en succesvol team.’

Op dit moment zijn er circa duizend Nederlandse militairen actief in het buitenland. Missies in Mali, Irak en Afghanistan, maar ook op Curaçao. Tijdens de voorbereiding op een uitzending hecht defensie zwaar aan het creëren van een goed en succesvol team. ‘Wij willen dat onze mensen, wanneer nodig, kunnen handelen in de geest van de commandant. Stel dat één van de zojuist genoemde militairen geen verbinding kan maken met het hogere niveau, dan moet hij nog steeds juist kunnen handelen. Hij moet dan in staat zijn zelfstandig te handelen in de lijn van zijn commandanten weten welke mate van vrijheid hij heeft. Niet handelen kan desastreus zijn.

Verrassingen uitsluiten
‘Onze brigade bestaat uit zo’n 3500 Nederlandse en 350 Duitse militairen. Als ik daar een operatie mee moet uitvoeren is het van belang dat ik zo min mogelijk verrast wordt. Van te voren identificeren wanneer er een besluit genomen moet worden, zodat er nu al over nagedacht kan worden. Zie het als een soort scenario denken, want ten tijde van de beslissing heb je een mentale voorsprong. Uiteraard wil het niet zeggen dat de oplossing al kant-en-klaar hebt liggen, maar je weet dat het komt en hebt het al een keer doordacht.’

‘Groepsdenken binnen een team moet je voorkomen. Zeker als teams langdurig functioneren, neemt het gevaar toe dat het team een bepaalde kant op denkt en andere opties uitsluit. Daarom ben ik voorstander van diversiteit in de groep. Ik heb weleens een dominee, legal advisor of diplomaat in mijn team gehad. Deze mensen denken procedureel anders, kijken anders tegen de wereld aan en begrijpen het jargon niet. Toch zijn ze juist daarom waardevol voor het team!’

Stereotype
‘Ik wil graag mijn verhaal doen op 10 januari omdat ik merk dat, wanneer het gaat om teams en leiderschap, er nog steeds een stereotype beeld van defensie bestaat. Dat binnen defensie enkel directief leiderschap wordt toegepast, bevel is bevel. Natuurlijk, in sommige situaties is dat zo. Maar wat we de afgelopen pakweg vijftien jaar ook geleerd hebben, is om het luisteren naar je teamleden: ‘Participatief als het kan, directief als het moet!’